ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ – απέναντι στο µύθο της δηµοκρατίας η εξέγερση είναι πάντα ζωντανή

Στην εποχή της, η εξέγερση στο Πολυτεχνείο το Νοέµβρη του 1973, για την άρχουσα τάξη και τους συµµάχους της δεν ήταν και δεν θα µπορούσε να είναι τίποτα περισσότερο από µια αντικρατική ανταρσία αναρχοκοµµουνιστικών στοιχείων που έπρεπε να κατασταλεί µε κάθε µέσον και που η µνήµη της, µετά την παράδοση της εξουσίας από τους στρατιωτικούς στους πολιτικούς, έπρεπε µε κάθε τρόπο να σβηστεί. Να θυµίσουµε ότι οι πρώτες µεταπολιτευτικές εκλογές ορίστηκαν να γίνουν επιτούτου ανήµερα της πρώτης επετείου της εξέγερσης, στις 17 Νοέµβρη 1974, αγνοώντας την προκλητικά.

Αργότερα όµως, µε τη µέθοδο της ενσωµάτωσης, αποσιωπώντας τα πραγµατικά γεγονότα και διαστρεβλώνοντας τα περιεχόµενα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, επιχείρησαν να την παρουσιάσουν σαν ένα δηµοκρατικό φοιτητικό ξεσηκωµό που κατεστάλη από τη στρατιωτική δικτατορία και να τη µετατρέψουν σε επίσηµη σχολική γιορτή. Με την άνοδό του στην εξουσία, το 1981, το ΠΑΣΟΚ υπήρξε ο πρωταγωνιστής αυτής της επιχείρησης, η οποία µε τη συνδροµή των δυο ΚΚΕ (ΚΚΕ και ΚΚΕ εσ.) σηµείωσε αρκετή επιτυχία. Αυτή, βέβαια, η επιχείρηση διαστρέβλωσης της εξέγερσης και ενσωµάτωσής της στο κρατικό (και στο κοµµατικό) εορτολόγιο ως “γιορτή της δηµοκρατίας” δεν ήταν απλώς ιδεολογική αλλά και αστυνοµική-κατασταλτική, καθώς το πνεύµα της νοεµβριανής εξέγερσης ήταν πάντα ζωντανό κι ανανεωνόταν διαρκώς, εµπνέοντας νέες εκρήξεις ανταρσίας, ενώ ο χώρος και η µνήµη της εξέγερσης έγιναν σταθερό σηµείο αναφοράς ανατρεπτικών εκδηλώσεων.

Κατά µια τραγική ειρωνεία της ιστορίας, ήταν οι αιµατηρές κατασταλτικές συνέπειες µιας τέτοιας ανταρσίας, το Νοέµβρη του 1980, που συνετέλεσαν στην πτώση της δεξιάς διακυβέρνησης και αξιοποιήθηκαν στην άνοδο στην εξουσία του ΠΑΣΟΚ και της πολιτικής της ενσωµάτωσης. Επρόκειτο για τη στυγνή δολοφονία δύο διαδηλωτών, του Ιάκωβου Κουµή και της Σταµατίνας Κανελοπούλου, καθώς και τον βαρύ τραυµατισµό πολλών άλλων, ακόµα και µε πυροβόλα όπλα, στις 17 Νοέµβρη 1980. Ήταν η κυβέρνηση της ΝΔ που χρεώθηκε το αίµα των διαδηλωτών, αν και το ΠΑΣΟΚ, δια στόµατος του ηγέτη του, είχε συναινέσει στην άγρια καταστολή, ενώ το ΚΚΕ είχε συνδράµει αποφασιστικά µε τις εργατοφοιτητικές οµάδες κρούσης του, τα διαβόητα ΚΝΑΤ, που ανακατέλαβαν και εκκένωσαν βίαια το κατειληµµένο τότε Πολυτεχνείο.

Παρόλα τα φληναφήµατα περί προβοκατόρικων στοιχείων που παρεισφρέουν στις εκδηλώσεις γιορτασµού στην επέτειο του Πολυτεχνείου για να την “αµαυρώσουν”, εκείνα τα γεγονότα, όπως και πλήθος από τέτοια που ακολούθησαν τα επόµενα χρόνια, δεν ήταν παρά µέρος µιας σύγκρουσης που είχε ξεσπάσει ήδη µέσα στο Πολυτεχνείο στα Νοεµβριανά του 1973. Μιας σκληρής σύγκρουσης που έµελλε µε τα χρόνια να γίνει ανελέητη και βίαιη ανάµεσα στους εξεγερµένους της µεταπολίτευσης και τα αριστερά πολιτικά στηρίγµατα του αστικοδηµοκρατικού καθεστώτος.

Ξαναγυρίζοντας στη νοεµβριανή εξέγερση του 1973, ας θυµηθούµε το κατάπτυστο κείµενο της ΠΑΝΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗΣ Νο 8 (όργανο της Αντί-ΕΦΕΕ, οργάνωσης του ΚΚΕ στο φοιτητικό χώρο) που κυκλοφόρησε το Γενάρη-Φλεβάρη του 1974 και το οποίο κατήγγειλε τότε σαν προβοκάτορες τους 350 νέους (κυρίως αριστεριστές, αναρχικούς και αντιεξουσιαστές) που κατέλαβαν το πολυτεχνείο στις 14/11/73, τα σύνθηµατά τους -όπως Γενική Απεργία, Κάτω Το Κεφάλαιο, Κάτω η Μισθωτή Εργασία, Κάτω η Εξουσία- ως προβοκατόρικα και την ίδια την εξέγερση σαν έργο του Ρουφογάλη.

Ας θυµηθούµε ότι όταν ξέσπασε η εξέγερση ο Παπαδόπουλος επιχειρούσε µε την κατάργηση της µοναρχίας, την αµνηστία των πολιτικών κρατούµενων και των εξόριστων, και το διορισµό µιας πολιτικής κυβέρνησης υπό τον Μαρκεζίνη να νοµιµοποιήσει το καθεστώς και να προχωρήσει σε συνδιαλλαγή µε τους αστούς πολιτικούς. Και τότε ήρθε η έκρηξη της εξέγερσης στο κέντρο της Αθήνας, ξεκινώντας µε την κατάληψη του πολυτεχνείου στις 14 Νοέµβρη από 350 νέους, κυρίως φοιτητές αλλά και µαθητές, ενώ το ίδιο βράδυ αρκετοί εργάτες, κυρίως οικοδόµοι, συγκροτούν την εργατική συνέλευση στο κτίριο Γκίνη.

Η αστυνοµία αδυνατεί να καταστείλει την εξέγερση που εξαπλώνεται, αλλά στο εσωτερικό της διεξάγεται µια έντονη πάλη ανάµεσα σε διαφορετικές τάσεις, µε δύο κυριότερες εκείνη της αυτονοµίας και του αυθορµητισµού που ξεκίνησε την κατάληψη του Πολυτεχνείου και ήταν κατά βάση εξεγερτική, αντικαπιταλιστική και αντικρατική, και εκείνη που ήθελε να χρησιµοποιήσει το φοιτητικό κίνηµα ως µέσο πίεσης για “εκδηµοκρατισµό”, δηλαδή ως διαπραγµατευτικό χαρτί στα χέρια των αστών δηµοκρατών που έβλεπαν µε αµηχανία ή φόβο το ογκούµενο κύµα εξέγερσης. Εκφραστές αυτής της γραµµής ήταν οι εκπρόσωποι των νεολαιών των δυο φραξιών του ΚΚΕ. Από την πρώτη στιγµή, την Τετάρτη 14 Νοέµβρη, τα µέλη της Αντί-ΕΦΕΕ (ΚΝΕ) αγωνίζονταν για να µη γίνει η κατάληψη, ενώ µετά την αιµατηρή καταστολή, στην “Πανσπουδαστική” (Νο 8) λίγους µήνες αργότερα, την κατήγγειλαν όπως είδαµε ως προβοκατόρικη.

Από την άλλη πάλι, ένας από τους εκπροσώπους του ανανεωτικού ΚΚΕ και συµµετέχων στα γεγονότα, ο Δηµ. Χατζησωκράτης του Ρήγα Φεραίου και του KKE εσ., αποκαλύπτει τη σύγκρουση µε το δικό του αντεπαναστατικό πνεύµα: “το Πολυτεχνείο δεν θα είχε την ξεχωριστή θέση που έχει σήµερα στην ιστορική διαδροµή της µεταπολεµικής Ελλάδας, αν τη δεύτερη µέρα της κατάληψης οι φοιτητές που ανήκαν στις αντιστασιακές οργανώσεις της Αριστεράς δεν κατάφερναν να αντιστρέψουν τον χαρακτήρα που έπαιρνε µε τα αιτήµατα και τα συνθήµατα που προωθούσαν οι υπεραριστεροί και οι αναρχικοί”. Πίσω από αυτή την αντεπαναστατική γραµµή των δυο ΚΚΕ βρισκόταν η στρατηγική αντίληψη ότι πρώτα πρέπει να γίνει ο αγώνας για αποκατάσταση της αστικής δηµοκρατίας και αργότερα η πάλη για το σοσιαλισµό.

Πριν καταφέρουν όµως, όπως πραγµατικά θα ήθελαν, να την ελέγξουν και να την υποτάξουν οι ρεφορµιστές, η εξέγερση που εξελισσόταν στους δρόµους της Αθήνας µε συµπλοκές και µε επιθέσεις σε δηµόσια κτίρια, κι επαπειλούσε να απλωθεί στα σχολεία και τα εργοστάσια σπέρνοντας τον φόβο στην εξουσία και τους διεκδικητές της, συντρίφτηκε από τα τανκς.

Η πολιτικοποίηση του στρατιωτικού καθεστώτος ναυάγησε, και ο συνταγµατάρχης Παπαδόπουλος αντικαταστάθηκε από τον ταξίαρχο Ιωαννίδη. Το καθεστώς βρέθηκε βυθισµένο µέσα στο µίσος και µπροστά στον φόβο µιας νέας κοινωνικής έκρηξης η εξουσία παραδόθηκε τελικά ακέραια στους πολιτικούς τον Ιούλη του 1974, όταν οι στρατιωτικοί έπαιξαν και έχασαν το τελευταίο χαρτί τους, αυτό του εθνικισµού, µε την αποτυχία του πραξικοπήµατος στην Κύπρο και την εισβολή των τουρκικών στρατευµάτων στο νησί.

Η ιστορία όµως µε την εξέγερση στο Πολυτεχνείο δεν είχε κλείσει το 1973, καθώς το περιεχόµενο και τα προτάγµατά της δεν ανήκαν στο παρελθόν όπως θα ήθελαν και προπαγάνδιζαν οι εµπνευστές του κοµµατικού συνθήµατος: ΕΑΜ ΕΛΑΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ. Αντιθέτως, ανήκε στο µέλλον καθώς εγκαινίασε µια µακριά σειρά κινητοποιήσεων, ξεσηκωµών και συγκρούσεων των ριζοσπαστικότερων τµηµάτων της νεολαίας. Το πνεύµα του Νοέµβρη θα αποδειχτεί ανεξάντλητο, παραµένοντας πάντα ζωντανό παρά την µακροχρόνια επιχείρηση διαστρέβλωσης και καπηλείας από αυτούς που αξιοποίησαν την εξέγερση για να οικοδοµήσουν ένα µυθικό, αιµατοβαµµένο βωµό της δηµοκρατίας, ως ιδεολογικό θεµέλιο της µεταπολιτευτικής εξουσίας.